Avrupa Birliği’nde yapay zeka (YZ) teknolojilerinin hızla gelişmesiyle birlikte, bu alandaki düzenlemelere ilişkin tartışmalar da derinleşmeye devam ediyor. AB Teknoloji Komiseri Henna Virkkunen, Avrupa Parlamentosu’nun Hukuk İşleri Komitesi’nde yaptığı konuşmada, yapay zeka sorumluluk kuralları konusunda önemli açıklamalarda bulundu. Virkkunen, özellikle **yapay zeka kaynaklı zararlarda tüketicilerin tazminat talep edebilmesini öngören ‘Yapay Zeka Sorumluluk Direktifi’**nin Avrupa genelinde yeknesak bir hukuk düzeni oluşturamayacağını savundu.
Yapay Zeka Sorumluluk Direktifi ve Avrupa’daki Belirsizlikler
Yapay zeka sorumluluk kurallarına ilişkin tartışmalar, AB üye ülkeleri arasında büyük bir fikir ayrılığına yol açmış durumda. Avrupa Komisyonu, Şubat ayında yayımladığı 2025 yılı çalışma programında, bu direktifi geri çektiğini duyurdu. Henna Virkkunen, Avrupa Parlamentosu’ndaki konuşmasında, bir direktifin üye ülkeler tarafından farklı şekillerde uygulanmasının ortak pazarın işleyişini olumsuz yönde etkileyebileceğini belirtti. Virkkunen, “Bir direktif olduğunda, her ülke kuralları farklı biçimde hayata geçiriyor. Bu da Avrupa’nın dijital iç pazarını ve işlerliğini zedeliyor. Ben, her ülkede eşit şekilde uygulanabilecek daha bağlayıcı düzenlemelerin yapılmasından yanayım” dedi.
Avrupa Komisyonu’nun Çekilme Kararının Gerekçesi
Avrupa Komisyonu, söz konusu direktifi geri çekme kararını alırken, “yakın zamanda bir uzlaşmaya varılamayacağı” gerekçesine dayandı. Bu, yapay zeka yasasıyla ilgili uzlaşmazlıkların sürmesinin sonucuydu. 2022’de sunulan yasa teklifi, yapay zeka ürün veya hizmetlerinden kaynaklanan zararlara karşı tüketicilere uyumlu bir tazminat mekanizması sağlamayı amaçlıyordu. Ancak, söz konusu dosyada bugüne kadar kayda değer bir ilerleme sağlanamaması, bu alandaki belirsizliği daha da derinleştiriyor.
Yeni Kurallar Getirilmeden Önce Yapılması Gerekenler
Henna Virkkunen, yeni kuralların getirilmesinden önce mevcut yapay zeka yasasının tamamen uygulanması gerektiğini vurguladı. Avrupa Komisyonu olarak son yıllarda çok sayıda dijital düzenleme sunduklarını ifade eden Virkkunen, “Şimdi, bu düzenlemeleri sadeleştirmenin zamanı geldi. Yeni bir şey önermeden önce mevcut süreçlerin tamamlanması önemli” dedi. Virkkunen, bu süreçlerin tamamlanmasının ardından yapay zeka ile ilgili daha tutarlı ve sağlam bir hukuk çerçevesinin oluşturulabileceğine inandığını belirtti.
Avrupa Parlamentosu’nda Fikir Birliği Yok
Avrupa Parlamentosu üyeleri arasında bu konuda fikir birliği bulunmamaktadır. Direktifin bağlı olduğu Hukuk İşleri Komitesi’nin (JURI) raportörü olan Alman vekil Axel Voss (EPP-Avrupa Halk Partisi), dosya üzerinde çalışmanın sürdürülmesi gerektiğini savundu. Voss, dijital ortak pazarın tam anlamıyla işlemesi için sorumluluk kurallarına ihtiyaç olduğunu dile getirdi. Almanya’dan bir diğer milletvekili Sergey Lagodinsky (Yeşiller) ise Komisyon’un direktifi neden geri çektiği konusunda ciddi şekilde şaşkın olduğunu söyledi. Lagodinsky, bu kararın ortak yasa koyucularla istişare edilmeden alınamayacağını belirtti.
İç Pazar ve Tüketici Koruma Komitesi’nden Destek
Avrupa Parlamentosu’nda söz konusu karara karşı farklı görüşler bulunuyor. İç Pazar ve Tüketici Koruma Komitesi’nden (IMCO) Kosma Złotowski (Polonya/ECR) ve Svenja Hahn (Almanya/Yenilenmiş Avrupa), Komisyon’un geri çekme kararını destekledi. Złotowski, “Bu aşamada böyle bir direktifin kabulü erken ve gereksiz olur” diye konuştu. Hahn ise mevcut ürün sorumluluğu yasaları ve ulusal hukuk sistemlerinin tüketicilere yeterli dava açma imkânı sunduğunu belirtti.
Sivil Toplum Örgütlerinin Tepkisi
Sivil toplum kuruluşları ve tüketici hakları örgütleri ise bu gelişmeye karşı çıkmakta. Birçok sivil toplum örgütü, mevcut hukuk sisteminde yapay zekâ kaynaklı zararlara ilişkin ciddi boşluklar bulunduğunu ve bu boşlukların giderilmesi için yeni bir yasal çerçevenin oluşturulması gerektiğini belirtiyor. Bu noktada, yapay zeka ile ilgili yeni düzenlemelerin gerekliliği konusunda toplumsal baskı artmış durumda.
Avrupa Komisyonu’nun Kararını Verme Zamanı
Avrupa Komisyonu, bu konuda nihai kararını vermek için önünde sadece birkaç ay süre buluyor. Ağustos ayına kadar karar alması gereken Komisyon, yapay zeka sorumluluk kuralları konusunda nasıl bir yol haritası izleyeceğini belirleyecek. Bu karar, hem Avrupa’daki dijital pazarı hem de tüketicileri doğrudan etkileyecek.
