Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) Joseph Weizenbaum, 1960’larda dünyanın ilk sohbet botu olarak bilinen ELIZA‘yı geliştirmişti. Gelişmiş dil modellerine kıyasla oldukça basit bir yapıya sahip olan ELIZA, şimdi 60 yılın ardından yeniden hayat buldu.
ELIZA: Yapay Zekanın İlk Adımları
Adını George Bernard Shaw’un “Pygmalion” adlı oyunundaki Eliza Doolittle karakterinden alan ELIZA, birkaç belirli senaryo üzerinden kullanıcılarla sınırlı bir şekilde sohbet edebiliyordu.
En popüler kullanım senaryosu, ELIZA’nın bir terapist gibi davranarak kullanıcının ifadelerini detaylandırmasını sağladığı yöntemdi. Örneğin, bir kullanıcı “Kendimi kötü hissediyorum” dediğinde, ELIZA “Sizi kötü hissettiren şey nedir?” diye soruyordu. Bu basit ama etkili yöntemle kullanıcılar, kendi sorunlarının derinine inme fırsatı buluyordu.
Weizenbaum, ELIZA’yı artık kullanılmayan bir programlama diliyle yazmıştı. Ancak bu dilin başka bir programlama diline aktarılmasıyla, orijinal versiyon zamanla kaybolmuştu.
ELIZA’nın Orijinal Koduna Giden Yolculuk
ELIZA’nın kaybolduğu sanılan ilk kodu, 2021 yılında Stanford Üniversitesi’nden Jeff Shrager ve MIT arşivcisi Myles Crowley tarafından yeniden keşfedildi. Kod, Weizenbaum’un kağıtları arasında bulundu.
Shrager ve ekibi, kodu temizleyip tamamlayarak ELIZA’yı modern sistemlerde çalıştırmayı başardı. Shrager, “Bilgisayar bilimcilerinin kodlarına sahip olmak, düşüncelerinin bir kaydına sahip olmak gibi” diyerek bu projeye olan ilgisini dile getiriyor.
Araştırma, henüz hakem değerlendirmesinden geçmemiş olmakla birlikte ön baskı sunucusu arXiv‘de yayımlandı.
Yeniden Doğmuş ELIZA
Araştırmacılar, yeni ELIZA’nın orijinal versiyonuna oldukça sadık kaldığını belirtiyor. Sohbet botunun verdiği yanıtlar, neredeyse birebir aynı. Ancak kullanıcılar bir sayı yazdığında programın çökmesi gibi orijinal kodun bazı kusurları bulunuyor.
Shrager ve ekibi, bu hataları düzeltmeme kararı aldı. Shrager, bu kararı şu sözlerle açıklıyor:
“Böyle bir şey, Mona Lisa’daki yanlış bir fırça darbesini düzeltmek gibi olurdu.”
ELIZA’nın Dönemin Teknolojisine Katkısı
ELIZA, bugünün yapay zeka botlarına kıyasla oldukça basit bir yapıya sahip olsa da, o dönemin teknolojisi için ileri bir adımdı. Makalenin yazarlarından David Berry, ELIZA’nın sohbeti bir süre devam ettirebilme yeteneğinin, dönemin teknolojisi açısından etkileyici olduğunu ifade ediyor.
Shrager ise ELIZA’nın bugünkü botlardan farklı olarak “dinlemek” üzerine kurulu bir yapıya sahip olduğunu söylüyor. ELIZA, kullanıcının konuşmayı sürdürmesini sağlarken, günümüz botları genellikle yanıt vermeye odaklanıyor.
ELIZA ve Günümüz Yapay Zekası Arasındaki Farklar
ELIZA’nın yapısı, bugünkü sohbet botlarının sıkça eleştirildiği yanlış bilgi verme veya taraflı davranma gibi sorunlara daha kapalı. Bu da ELIZA’nın dönemin teknolojisi için benzersiz bir örnek olduğunu gösteriyor.
Günümüz yapay zeka araçları, daha karmaşık senaryolarda başarılı olsa da ELIZA’nın kullanıcıya odaklanan yapısı, insan-bilgisayar etkileşiminde dinlemenin önemine dikkat çekiyor.
